- PII
- S0207401X25040048-1
- DOI
- 10.31857/S0207401X25040048
- Publication type
- Review
- Status
- Published
- Authors
- Volume/ Edition
- Volume 44 / Issue number 4
- Pages
- 31-45
- Abstract
- The current state of research on the study of the ablative properties of carbon thermal protection materials for spacecraft is considered in relation to the conditions of spacecraft motion in the Earth’s atmosphere. Various carbon/polymer composites, which are the main and most versatile class of thermal protection materials due to their ability to adapt to various thermal loads, are analyzed. A critical review of the physicochemical processes occurring during ablation of carbon-containing composites, as well as methods for their modeling, is made. An analysis of experimental facilities used to study the ablative properties of carbon thermal protection materials is carried out, as well as their operating principles, potential use and limitations.
- Keywords
- теплозащитные материалы абляционные процессы плазменные установки теплопередача гетерогенные реакции
- Date of publication
- 15.09.2025
- Year of publication
- 2025
- Number of purchasers
- 0
- Views
- 3
References
- 1. Uyanna O., Najafi H. // Acta Astronaut. 2020. V. 176. P. 341. https://doi.org/10.1016/j.actaastro.2020.06.047
- 2. Efremov A.V., Efremov E.V., Tiaglik M.S. et al. // Ibid. 2023. V. 204. P. 900. https://doi.org/10.1016/j.actaastro.2022.10.056
- 3. Brandis A.M., Cruden B.A. // AIAA Paper. 2017. № 2017-1145. https://doi.org/10.2514/6.2017-1145
- 4. Герасимов Г.Я., Козлов П.В., Забелинский И.Е., Быкова Н.Г., Левашов В.Ю. // Хим. физика. 2022. Т. 41. № 8. С. 17. https://doi.org/10.31857/S0207401X22080027
- 5. Быкова Н.Г., Забелинский И.Е., Козлов П.И., Герасимов Г.Я., Левашов В.Ю. // Хим. физика. 2023. Т. 42. № 10. С. 34. https://doi.org/10.31857/S0207401X23100047
- 6. Суржиков С.Т. // Хим. физика. 2010. Т. 29. № 7. С. 48.
- 7. Zhao Y., Huang H. // Acta Astronaut. 2020. V. 169. P. 84. https://doi.org/10.1016/j.actaastro.2020.01.002
- 8. Koo J.H., Ho D.W.H., Bruns M.C., Ezekoye O.A. // AIAA Paper. 2007. № 2007-2131. https://doi.org/10.2514/6.2007-2131
- 9. Kumar C.V., Kandasubramanian B. // Ind. Eng. Chem. Res. 2019. V. 58. P. 22663. https://doi.org/10.1021/acs.iecr.9b04625
- 10. Buffenoir F., Zeppa C., Pichon T., Girard F. // Acta Astronaut. 2016. V. 124. P. 85. https://doi.org/10.1016/j.actaastro.2016.02.010
- 11. Barcena J., Garmendia I., Triantou K. et al. // Ibid. 2017. V. 134. P. 85. https://doi.org/10.1016/j.actaastro.2017.01.045
- 12. Li W., Zhang Z., Jiang Z. et al. // Aerosp. Sci. Technol. 2022. V. 126. № 107647. https://doi.org/10.1016/j.ast.2022.107647
- 13. Zhao Z., Li K., Kou G., Li W. // Corros. Sci. 2020. V. 206. № 110496. https://doi.org/10.1016/j.corsci.2022.110496
- 14. Barbante P.F. // J. Thermophys. Heat Transf. 2006. V. 20. P. 493. https://doi.org/10.2514/1.17185
- 15. Liu F., Yang J., Xiao X. et al. // Meas. Sci. Technol. 2022. V. 33. № 095004. https://doi.org/10.1088/1361-6501/ac6b17
- 16. Fagnani A., Helber B., Hubin A., Chazot O. // Ibid. 2023. V. 34. № 075401. https://doi.org/10.1088/1361-6501/acc67c
- 17. Kihara H., Hatano M., Nakiyama N., Abe K., Nishida M. // Trans. Japan Soc. Aero. Space Sci. 2006. V. 49. № 164. P. 65. https://doi.org/10.2322/tjsass.49.65
- 18. Bailey S.C.C., Bauer D., Panerai F. et al. // Exp. Therm. Fluid Sci. 2018. V. 93. P. 319. https://doi.org/10.1016/j.expthermflusci.2018.01.005
- 19. Ringel B.M., Boesch H.J., Oruganti S. et al. // AIAA Paper. 2024. № 2024-0649. https://doi.org/10.2514/6.2024-0649
- 20. Radhakrishnan G., Adams P.M., Bernstein L.S. // J. Appl. Phys. 2023. V. 134. № 013303. https://doi.org/10.1063/5.0153331
- 21. Park C., Bogdanoff D.W. // J. Thermophys. Heat Transf. 2006. V. 20. P. 487. https://doi.org/10.2514/1.15743
- 22. D’Souza M.G., Eichmann T.N., Potter D.F. et al. // AIAA J. 2010. V. 48. P. 1557. https://doi.org/10.2514/1.J050207
- 23. Bleilebens M., Olivier H. // Shock Waves 2006. V. 15. P. 301. https://doi.org/10.1007/s00193-006-0025-2
- 24. Mansour N.N., Panerai F., Lachaud J., Magin T. // Annu. Rev. Fluid Mech. 2024. V. 56. P. 549. https://doi.org/10.1146/annurev-fluid-030322-010557
- 25. Milos F.S., Chen Y.-K. // J. Spacecr. Rockets 2013. V. 50. P. 137. https://doi.org/10.2514/1.A32302
- 26. Chen W. // Int. J. Heat Mass Transf. 2016. V. 95. P. 720. https://doi.org/10.1016/j.ijheatmasstransfer.2015.12.031
- 27. Huang Y.Z., Yu Yin, Hu Y.L., Yao Z.Y., Wu Dan // Acta Astronaut. 2024. V. 214. P. 1. https://doi.org/10.1016/j.actaastro.2023.10.017
- 28. Lopez B., Lino da Silva M. // AIAA Paper. 2016. № 2016-4025. https://doi.org/10.2514/6.2016-4025
- 29. Sohn I., Li Z., Levin D.A. // Ibid. 2011. № 2011-3758. https://doi.org/10.2514/6.2011-3758
- 30. Yang J., Ge J., Jing Z., Shang T., Liang J. // Int. J. Heat Mass Transf. 2024. V. 228. № 125658. https://doi.org/10.1016/j.ijheatmasstransfer.2024.125658
- 31. Zibitsker A.L., McQuaid J.A., Fu R., Brehm C., Martin A. // AIAA Paper. 2024. № 2024-1479. https://doi.org/10.2514/6.2024-1479
- 32. Гуняев Г.М., Гофин М.Я. // Авиационные материалы и технологии. 2013. № S1. С. 62.
- 33. Николаев А.И. // Тонкие химические технологии. 2015. Т. 10. № 2. С. 61.
- 34. Чуканов Н.В., Ларикова Т.С., Дремова Н.Н. и др. // Хим. физика. 2020. Т. 39. № 3. С. 71. https://doi.org/10.31857/S0207401X20030036
- 35. Иким М.И., Спиридонова Е.Ю., Громов В.Ф., Герасимов Г.Н., Трахтенберг Л.И. // Хим. физика. 2024. Т. 43. № 1. С. 102. https://doi.org/10.31857/S0207401X24010128
- 36. Соколкин Ю.В., Вотинов А.М., Ташкинов А.А., Постных А.М., Чекалкин А.А. Технология и проектирование углерод-углеродных композитов и конструкций. М.: Физматлит, 1996.
- 37. Дмитриенко Ю.И. Механика композитных конструкций при высоких температурах. М.: Физматлит, 2019.
- 38. Jones F.R. Composites Science, Technology and Engineering. Cambridge: Univ. Press, 2022.
- 39. Johnson S.M. // Engineering Ceramics: Current Status and Future Prospects/Eds. Ohji T., Singh M. New York: Wiley, 2015. P. 224. https://doi.org/10.1002/9781119100430.ch12
- 40. Natali M., Kenny J.M., Torre L. // Prog. Mater. Sci. 2016. V. 84. P. 192. https://doi.org/10.1016/j.pmatsci.2016.08.003
- 41. Chinnaraj R.K., Kim Y.C., Choi S.M. // Materials 2023. V. 16. P. 5929. https://doi.org/10.3390/ma16175929
- 42. Behrens B., Müller M. // Acta Astronaut. 2004. V. 55. P. 529. https://doi.org/10.1016/j.actaastro.2004.05.034
- 43. Резник С.В., Колесников А.Ф., Просунцов П.В., Михайловский К.В. // Инж.-физ. журн. 2019. Т. 29. № 2. С. 322. https://doi.org/10.1007/s10891-019-01934-6
- 44. Paglia L., Genova V., Tirillò J. et al. // Appl. Compos. Mater. 2021. V. 28. P. 1675. https://doi.org/10.1007/s10443-021-09925-8
- 45. Reynier P. // Acta Astronaut. 2013. V. 83. P. 175 (2013). https://doi.org/10.1016/j.actaastro.2012.06.016
- 46. Lachaud J., Aspa Y., Vignoles L. // J. Heat Mass Transf. 2008. V. 51. P. 2614. https://doi.org/10.1016/j.ijheatmasstransfer.2008.01.008
- 47. Sahoo S.K., Mohanty S., Nayak S.K. // Prog. Org. Coat. 2015. V. 88. P. 263. https://doi.org/10.1016/j.porgcoat.2015.07.012
- 48. Shi S., Lei B., Li M. et al. // Ibid. 2020. V. 143. № 105609. https://doi.org/10.1016/j.porgcoat.2020.105609
- 49. Pulci G., Tirillò J., Marra F. et al. // Composites 2010. V. A41. P. 1483. https://doi.org/10.1016/j.compositesa.2010.06.010
- 50. Srikanth I., Padmavathi N., Kumar S. et al. // Compos. Sci. Technol. 2013. V. 80. P. 1. https://doi.org/10.1016/j.compscitech.2013.03.005
- 51. Wang L., Li J., Li K., Wang Y., Ma C. // Chinese J. Aeronaut. 2024. V. 37. P. 471. https://doi.org/10.1016/j.cja.2023.11.005
- 52. Kuppusamy R.R.P., Neogi S., Mohanta S. et al. // Adv. Mater. Sci. Eng. 2022. V. 2022. № 7808587. https://doi.org/10.1155/2022/7808587
- 53. Kumar A., Ranjan C., Kumar K. et al. // Polymers. 2024. V. 16. P. 1461. https://doi.org/10.3390/polym16111461
- 54. Быкова Н.Г., Забелинский И.Е., Козлов П.В., Герасимов Г.Я., Левашов В.Ю. // Хим. физика. 2023. Т. 42. № 4. С. 64. https://doi.org/10.31857/S0207401X23040040
- 55. Герасимов Г.Я., Хасхачих В.В., Сычев Г.А., Ларина О.М., Зайченко В.М. // Хим. физика. 2022. Т. 41. № 11. С. 24. https://doi.org/10.31857/S0207401X22110048
- 56. Helber B., Turchi A., Magin T.E. // Carbon. 2017. V. 125. P. 582. https://doi.org/10.1016/j.carbon.2017.09.081
- 57. Qin F., Peng L., He G., Li J. // Corros. Sci. 2013. V. 77. P. 164. https://doi.org/10.1016/j.corsci.2013.07.040
- 58. Qin F., Peng L., He G., Li J., Yan Y. // Ibid. 2015. V. 90. P. 340. https://doi.org/10.1016/j.corsci.2014.10.027
- 59. Fradin M., Vignoles G.L., Ville C. et al. // Ibid. 2023. V. 221. № 111300. https://doi.org/10.1016/j.corsci.2023.111300
- 60. Park C., Jaffe R.L., Partridge H. // J. Thermophys. Heat Transf. 2001. V. 15. P. 76. https://doi.org/10.2514/2.6582.
- 61. Suzuki T., Fujita K., Ando K., Sakai T. // Ibid. 2008. V. 22. P. 382. https://doi.org/10.2514/1.35082
- 62. Козлов П.В., Забелинский И.Е., Быкова Н.Г., Герасимов Г.Я. // Хим. физика. 2021. Т. 40. № 12. С. 23. https://doi.org/10.31857/S0207401X21120104
- 63. Yang J., Li W., Ge J. et al. // Int. J. Heat Mass Transf. 2023. V. 206. № 123962. https://doi.org/10.1016/j.ijheatmasstransfer.2023.123962
- 64. Davuluri R.S.C., Zhang H., Tagavi K.A., Martin A. // Int. J. Multiphase Flow. 2023. V. 159. № 104287. https://doi.org/10.1016/j.ijmultiphaseflow.2022.104287
- 65. Xu F., Zhu S., Hu J., Ma Z., Liu Y. // Materials 2020. V. 13. № 256. https://doi.org/10.3390/ma13020256
- 66. Liu Z., Wang Y., Xiong X. et al. // Ibid. 2023. V. 16. № 2120. https://doi.org/10.3390/ma16052120.
- 67. Park C. // J. Thermophys. Heat Transf. 1993. V. 7. P. 385. https://doi.org/10.2514/3.431
- 68. Chen Y.-K., Milos F.S. // J. Spacecr. Rockets 2005. V. 42. P. 961. https://doi.org/10.2514/1.12248
- 69. De Cesare M., Savino L., Ceglia G. et al. // Prog. Aerospace Sci. 2020. V. 112. № 100550. https://doi.org/10.1016/j.paerosci.2019.06.001
- 70. Горский В.В., Гордеев А.Н., Дмитриева А.А., Колесников А.Ф. // Физ.-хим. кинетика в газ. динамике. 2008. Т. 6. № 1.
- 71. Fagnani A., Helber B., Hubin A., Chazot O. // Infrared Phys. Technol. 2024. V. 139. № 105301. https://doi.org/10.1016/j.infrared.2024.105301
- 72. Oruganti S., Capponi L., Ringel B.M. et al. // AIAA Paper. 2024. № 2024-0861. https://doi.org/10.2514/6.2024-0863
- 73. Uhl J., Owens W., Dougherty M. et al. // Ibid. 2011. № 2011-3618. https://doi.org/10.2514/6.2011-3618
- 74. Grigat F., Loehle S., Zander F., Fasoulas S. // Ibid. 2020. № 2020-1706. https://doi.org/10.2514/6.2020-1706
- 75. De Giacomo A., Hermann J. // J. Phys. D: Appl. Phys. 2017. V. 50. № 183002. https://doi.org/10.1088/1361-6463/aa6585
- 76. Calver T.I., Bauer W.A., Rice C.A., Perram G.P. // Optical Eng. 2021. V. 60. № 057103. https://doi.org/10.1117/1.OE.60.5.057103
- 77. Панченко Ю.Н., Пучикин А.В., Ямпольская С.А. и др. // ЖТФ. 2022. Т. 92. С. 867. https://doi.org/10.21883/JTF.2022.06.52516.32-22
- 78. Diaz D., Hahn D.W. // Spectrochim. Acta B. 2020. V. 166. № 105800. https://doi.org/10.1016/j.sab.2020.105800
- 79. Lewis S.W., Morgan R.G., McIntyre T.J., Alba C.R., Greendyke R.B. // J. Spasecr. Rockets. 2016. V. 53. P. 887. https://doi.org/10.2514/1.A33267
- 80. Alba C.R., Greendyke R.B., Lewis S.W., Morgan R.G., McInture T.J. // Ibid. 2016. V. 53. P. 84. https://doi.org/10.2514/1.A33266
- 81. Park C. Nonequilibrium Hypersonic Aerothermodynamics. New York, Wiley, 1990.
- 82. Zhluktov S.V., Abe T. // J. Thermophys. Heat Transf. 1999. V. 13. P. 50. https://doi.org/10.2514/2.6400
- 83. Whiting E., Park C., Liu Y., Arnold J., Paterson J. // NASA Ref. Publ. 1996. № 1389.
- 84. Bianchi D., Nasuti F., Martelli E. // J. Spasecr. Rockets 2010. V. 47. P. 554. https://doi.org/10.2514/1.47995
- 85. Başkaya A.O., Capriati M., Turchi A., Magin T., Hickel S. // Comp. Fluids 2024. V. 270. № 106134. https://doi.org/10.1016/j.compfluid.2023.106134
- 86. Bird G.A. Molecular Gas Dynamics and the Direct Simulation of Gas Flows. Oxford: Clarendon Press, 1994.
- 87. Jiang D., Wang P., Li J., Mao M. // Entropy 2022. V. 24. P. 836. https://doi.org/10.3390/e24060836
- 88. Chen S., Stemmer C. // J. Spacecraft Rockets. 2022. V. 59. P. 1634. https://doi.org/10.2514/1.A35359
- 89. Кусов А.Л., Быкова Н.Г., Герасимов Г.Я. Козлов П.В., Забелинский И.Е., Левашов В.Ю. // Хим. физика. 2024. Т. 43. № 7. С. 47. https://doi.org/10.31857/S0207401X24070058
- 90. Ramjatan S., Douglas J., Schwartzentruber T.E. // AIAA Paper. 2023. № 2023-3326. https://doi.org/10.2514/6.2023-3326
- 91. Poovathingal S., Stern E.C., Nompelis I., Schwartzentruber T.E., Candler G.V. // J. Comput. Phys. 2019. V. 380. P. 427. https://doi.org/10.1016/j.jcp.2018.02.043
- 92. Gosma M., Stephani K.A. // AIAA Paper. 2022. № 2022-2356. https://doi.org/10.2514/6.2022-2356